Litt for stor storleik

Under litteraturfestivalen Kapittel 08 høyrde eg forfattar Arne Svingen lese høgt frå den nye boka si King Size (Cappelen Damm 2008). Eg vart fascinert av historia om småflypiloten som flaug ein ung mann inn i Aust-Tyskland frå vest for å hente kjærasten sin på eit jorde langt ute på den austtyske landsbygda, og fekk lyst til å lese boka.

Tenåringen Didrik vinn ein jojo-konkurranse og får reise til USA. Der startar han eit verdsomspennande nettverk av ungdommar som held kontakten i fleire tiår. Gjennom nettverket finn Didrik venner og kone, men og inntekter. Medan vi følgjer Didrik frå ungdom til vaksen, følgjer vi og Europas historie frå slutten av 1970-talet og fram til i dag.

Boka er på 389 sider, og kunne med fordel vore 100 sider kortare. Eg var sofaliggjande med ei hard forkjøling ei heil veke då eg las King Size, og orka ikkje tanken på å starte på ei ny bok, sjølv om det var for mykje prat i den eg hadde i hendene. I tillegg til det pratsomme, verkar det som om forfattaren verkeleg vil få vise lesaren kor mykje han hugsar av 1980-talet. Det vert litt slitande i lengda. Eg las boka ut, og det var grei sjukelesing, men eg hadde ei skuffande kjensle av at høgdepunkta, dei hadde Arne Svingen allereie lese høgt for meg.

Muriel Barbery: Pinnsvinets eleganse (Arneberg 2008)

I eit Frankrike som er mykje meir prega av klassetenkjing enn vi er vane med i Noreg, prøver portnarkona Reneé å leve opp til myta om kva portnarkoner skal vere – ei dum, gretten, asosial og subbande kvinne. Dermed skjuler ho sitt eigentlege eg, ei intelligent, filosoferande og kunstelskande dame. I den same bygarden som Reneé bur endå ei som skjuler kor intelligent ho er, den tolvårige rikmannsdottera Paloma. Paloma kjenner seg utanfor, både blant skulekameratar og i sin eigen familie, og har bestemt seg for å ta livet sitt.

I denne forsiktig framskridande romanen ser vi livet i bygarden gjennom augene til desse to. Det vert ei fin, men tankevekkande lesaroppleving.

Leseåret 2008 – ei litt sein oppsummering

I følgje Sven Egil Omdal, multimedie- og kulturredaktør i Stavanger Aftenblad, er det bare menn som tykkjer at å setje opp lister er morosamt. Eg er usamd. Eg liker både gamleskattkista og halvårsoppsummeringar. Her er ei oppsummering av leseåret som nett var til ende. 2008 var året då eg las 54 bøker for vaksne, fordelt slik:

32 romanar.
Av desse var det fleire høgdepunkt:
Heidi Marie Kriznik: Borte en vinter (Oktober 2007)
Geir Gulliksen: Våkner om natta og vil noe annet (Oktober 2001)
Lloyd Jones: Mister Pip (Cappelen Damm 2008)
Chimamanda Ngozi Adichie: Dyprød hibiskus (Gyldendal 2006)
Jojo Moyes: Over havet (Cappelen 2007)
Muriel Barbery: Pinnsvinets eleganse (Arneberg 2008)

3 novellesamlingar.
Det absolutte høgdepunktet blant desse var Gunnhild Øyehaug: Knutar (Cappelen 2004)

9 teikneseriar/teikneserieromanar.
Høgdepunktet var Lene Ask: Hitler, Jesus og farfar (Jippi 2006)

Dei ti gjenståande bøkene er ei blanding av biografiar (2 stk), diktsamling (1 stk) og diverse anna. Høgdepunkta blant desse var lydboka av Våre venner kinesarane, innlesen av forfattar Are Kalvø sjølv, i tillegg til Mustafa Can: Tett inntil dagene (Cappelen 2008)

I år har eg byrja å skrive ned kva for barne- og ungdomsbøker eg les og, og oppdaga at det vert ganske mange i løpet av eit år: 40 stykke. Og når eg tenkjer etter, er det sikkert fleire; eg skriv bare ned dei eg kan anbefale. Å rangere ei så vidt forskjellig gruppe bøker som dette er, er vanskeleg, her finst både biletbøker, romanar og fagbøker, men blant høgdepunkta finn eg Lene Kaaberbøls Skuggeporten (Samlaget 2007) , Vidar Sandbecks bøker om Påsån (Cappelen, diverse år), Aina Bassos Ingen må vite (Samlaget 2008) , omattlesinga av Eva Ericssons Bella og Gustav. Fire bøker i ett bind (Bokklubbens barn 1983) og Marvin Hallerakers Høyt over husene (Mangschou 2007).

2008 var året då eg endeleg las ein roman på engelsk – og likte det.

30. juli skreiv eg i bloggen om kva eg hadde for leseplanar for hausten:
Lars Saabye Christensen: Bisettelsen
Gert Nygårdshaug: Fortellerens marked
Jan Kjærstad: Jeg er brødrene Walker
Torun Lian: Undrene i vår familie
Geir Gulliksen: Et ansikt som minner om norsk politikk
Marianne Fastvold: Kjærlighet for viderekomne
Per Petterson: Jeg forbanner tidens elv
Tore Renberg: Charlotte Isabel Hansen

Dagen etter putta eg to bøker til på lista:
Aina Basso: Ingen må vite
Gunnhild Øyehaug: Vente, blinke

Her eg sit i januar gjev lista meg ein god lått; eg har bare lese to av titlane i haust. Kva har skjedd? Eg har vel lese andre ting i staden, tenkjer eg. Ingen må vite og Charlotte Isabel Hansen er både lesne og blogga om. Bisettelsen er for lengst stroken av lista grunna dårlege kritikkar. Undrene i vår familie, Vente, blinke og Kjærlighet for viderekommende ligg klare på pianoet. Dei resterande har eg rett og slett ikkje kome til enno. Det finst nok fleire sjansar. Eg lagar ingen leseliste for 2009. Men eg kjem med ein liten spådom: Eg trur ikkje 2009 vert året då eg sluttar å lese. Godt leseår, godtfolk!

Mange romanar på ein gong

Tittelen 80 romaner for deg som har det travelt (skriven og teikna av Henrik Lange, utkomen på Schibsted i 2008) vitnar om så mykje humor at eg bare måtte låne han på biblioteket. Og humor får ein. Kvart oppslag gjev ei side med tittel, forfattar, året boka kom ut og når forfattaren er fødd (og eventuelt døde). I tillegg finst det her på ein del av romanane ei lita tilleggsopplysning av eitt eller anna slag. Til dømes har boka Redderen i rugen frå 1951 av J.D. Salinger denne tilleggsinformasjonen: ”Morderen hadde denne boken på innerlommen da han skjøt John Lennon.” (Frå Henrik Lange: 80 romaner for deg som har det travelt. Schibsted 2008: 86.) Om informasjonen er relevant eller interessant spelar lita rolle i ei bok som denne. Kuriøs er han i alle fall. Neste side i oppslaget er via innhaldet i romanen. Sida er delt i fire teikneserieruter, to oppe og to nede, der ruta øvst til venstre inneheld romantittelen. På tre teikneserieruter vert det ikkje plass til korkje mykje tekst eller mykje teikning. Og det er heile poenget.

Eg fekk mang ein god lått på den snaue timen det tok å lese boka. Det er sjølvsagt mest morosamt med dei romanane ein har lese og hugsar godt. Til dømes har Lange ei glimrande tre-ruters-tolking av J.R.R. Tolkiens Ringenes herre (heile trilogien). Men ein vert litt rar til sinns når Langes tolking av ei bok ein sjølv har lese inneheld element ein absolutt ikkje kan hugse. Til dømes vart eg sitjande og gruble ei stund etter Langes tolking av Jo Nesbøs Flaggermusmannen.

Men det raraste er sjølvsagt å lese ei tre-ruters-tolking av ein roman ein ikkje har lese. Eg vil absolutt anbefale ein liten times litteraturlått over Henrik Langes 80 romaner for deg som har det travelt, men leselyst gav ho meg ikkje. Langes versjonar av dei romanane eg ikkje hadde lese, gjer nok at desse ikkje kjem til å kome på leselista mi nokon gong. Men det er kanskje ikkje så farleg?

Hard pakke under treet

Sjølv om vi allereie er komne til januar, må eg få presentere årets litterære julegåve. Eg ønska meg, og var så heldig å få, bind 1 (som førebels er det einaste tilgjengelege) av Mummi. Tove Janssons samlede tegneserier. Hurra! Både eg og minstemann har kost oss med denne i jula, og kjem til å kose oss vidare no i januar.

Nummer tre

I august 1997 får Jarle Klepp eit brev frå politiet. Dei ber han om å ta ein blodprøve for å sjekke om han er far til Charlotte Isabel Hansen, ei sju år gammal jente han aldri har høyrt om før. Blodprøva er positiv. Jarle har blitt far. Like etter kjem nok eit brev. I brevet står det at Anette Hansen, mora til Charlotte Isabel, skal reise ei veke til Syden, og vil at Jarle skal ta seg av dottera så lenge.

Den nye boka til Tore Renberg, Charlotte Isabel Hansen (Oktober 2008), handlar om veka i september 1997 då far og dotter møtest for første gong, og om korleis veka dei bur saman artar seg.

Eg las Mannen som elsket Yngve då den kom i 2003, og likte henne såpass godt at eg ikkje var i tvil om at eg ville lese den neste boka om Jarle, Kompani Orheim, som kom i 2005. Kompani Orheim var eit sterkt familieportrett, og eg har sidan anbefalt å utstyre seg med lommetørkle før ein les henne.

Når det no endeleg var min tur i bibliotekkøen til å få heim Charlotte Isabel Hansen, vart alle andre bøker lagde bort til fordel for denne. Og eg vart ikkje skuffa denne gongen heller. Renberg skriv intenst, og eg liker det. Det får fram kjenslene mine overfor romankarakterane. Eit stykke ut i boka var eg sint på Jarle. At han kunne oppføre seg på det viset! Men eg har likevel kost meg heile tida, ledd høgt fleire gonger, og til sist funne fram lommetørkleet igjen.

Tore Renberg har i høve utgjevinga av denne boka uttalt at han kunne tenkje seg å skrive om Jarle Klepp resten av forfattarskapen sin. Enkelte kritikarar har mislikt dette. Eg er ikkje blant dei. Kjem det fleire Jarle Klepp-romanar, sluker eg dei glatt! Og koser meg!

500 sider med leseglede

Eg har fått ein ny favoritt! Han er på 511 sider. Etter 300 av dei kjende eg at eg blei lei meg. Bare 200 sider att! Slikt er verkeleg eit teikn på at eg har med ei god bok å gjere.

Under den andre verdskrigen vart mange engelske soldatar gifte med austalske jenter. Etter krigen vart desse såkalla krigsbrurene førde ”heim” til England med store skip, slik at dei kunne få vere saman med ektemennene sine. Jojo Moyes Over havet (Cappelen 2007) handlar om 600 krigsbrurer som i 1946 vert frakta til England med hangarskipet Victoria. Spesielt følgjer vi dei fire unge jentene i lugar 3G, og får del i korleis deira reise over havet artar seg.

Forfattaren må ha gjort eit grundig research-arbeid. Kvart kapittel vert innleia av sitat frå aviser, bøker og dagbøker som fortel korleis desse krigsbrureoverfartane arta seg i det verkelege livet. Det gjer at eg som lesar vert merksam på at dette, trass i at det er ein fiksjon, også har element av sanning, krigs- og etterkrigshistorie, i seg.

Romanen er tidvis så spennande at eg kjenner sug i magen. Mot slutten vart det nesten uuthaldeleg. Trass sol og opphaldsver sat eg inne. Sundagsturen måtte vente til boka var utlesen.
Eg trudde eg kunne takke Jorid på Ord om annet for å ha tipsa meg om denne. Men no kan eg ikkje finne noko om Over havet hjå henne. Kan hende har eg funne fram til boka heilt av meg sjølv? Viss ikkje: Takk til deg som tipsa meg om denne perla av ei bok!